II liga w piłce nożnej, znana również jako trzeci poziom rozgrywek piłkarskich w Polsce, stanowi istotny etap w kształtowaniu talentów sportowych. Drużyny rywalizują tu o awans do wyższej klasy rozgrywek, a piłkarze mają szansę pokazać swój potencjał i zdobyć doświadczenie na drodze do swojej profesjonalnej kariery. Sprawdź, jakie zasady obowiązują w II lidze w piłce nożnej w Polsce!
II liga w piłce nożnej w Polsce
Trzeci poziom rozgrywkowy męskiego futbolu ligowego w Polsce to II liga polska, która była oficjalnie nazwana III ligą polską do sezonu 2007/08. Ta liga stanowi pośredni poziom między I ligą polską (wcześniej znaną jako II liga polska) i III ligą polską (poprzednio IV liga polska), będąc jednocześnie trzecim szczeblem centralnym (III poziom ligowy).
Rozgrywki odbywają się co sezon w formie systemu kołowego i obejmują 18 polskich klubów piłkarskich, które rywalizują w jednej grupie. Najlepsze zespoły II ligi polskiej awansują do I ligi, podczas gdy najsłabsze kluby spadają do indywidualnych grup III ligi.
Od początku jej istnienia aż do dziś ligą zarządza Polski Związek Piłki Nożnej. Od 2002 roku, tylko kluby o statusie profesjonalnym (czyli działające jako spółki akcyjne) lub półprofesjonalnym (czyli działające jako stowarzyszenia kultury fizycznej), które spełniły wszystkie wymagane kryteria otrzymują roczną licencję na uczestnictwo w tej lidze. Od 2021 roku liga ma tytularnego sponsora, zakłady bukmacherskie eWinner.
Sprawdź: Jakie są ligi w piłce nożnej.
Historia II ligi w piłce nożnej
Klasy wojewódzkie i mistrzowskie
W trakcie 26. Walnego Zgromadzenia PZPN, które odbyło się 29 czerwca 1945 roku w Krakowie, poddano pod głosowanie uchwałę, która wprowadzała mistrzowskie rozgrywki na poziomie regionalnym w systemie trzech Klas wojewódzkich – najwyższej A, średniej B i najniższej C. Tak prowadzona była rywalizacja klubowa w Polsce od pierwszego sezonu powojennego (1946/47) do sezonu 1949/50. Natomiast w marcu 1951 r., te rozgrywki zostały zniesione, a na ich miejsce wprowadzono cztery Wojewódzkie klasy mistrzowskie – najwyższą pierwszą, średnie: drugą i trzecią, oraz najniższą czwartą.
Ligi wojewódzkie i międzywojewódzkie
W wyniku reformy w marcu 1953 r. liczba drużyn spadła z 40 do 14. To zmusiło do przesunięcia 26 zespołów na trzeci poziom rozgrywkowy przed sezonem 1953, co jest uznawane za początek kształtowania się III ligi polskiej (wówczas jeszcze bez takiej nazwy). Łącznie 93 drużyny na tym poziomie podzielono na 8 równorzędnych grup. Sześć z nich (grupy: warszawska, gdańska, poznańska, wrocławska, rzeszowska i łódzka) miało charakter makroregionalny (tzw. Ligi międzywojewódzkie), a dwie (grupy: stalinogrodzka, czyli katowicka i krakowska) – z uwagi na ich ówczesny duży potencjał piłkarski – były typowo regionalne (tzw. Ligi wojewódzkie).
Po zakończeniu rozgrywek zasadniczych (grupowych) 8 zwycięzców z każdej grupy stawiało czoła dwustopniowym barażom (na początku 4 dwumecze, później 4-zespołowy turniej finałowy z udziałem ich zwycięzców) o awans do II ligi polskiej. Rozgrywano systemem 8-grupowym z barażami (co roku w różnej formule) do końca sezonu 1955. Przed rozpoczęciem sezonu 1956 utworzono dwie grupy stalinogrodzkie zamiast jednej (oznaczone jako I A i I B) i dodano grupę szczecińską, baraże nie były już rozgrywane[3].
Próba utworzenia III ligi polskiej
Formalne powstanie III ligi polskiej zostało zapoczątkowane uchwałą, przyjętą 13 lutego 1955 roku podczas 38. Plenum Sekcji Piłki Nożnej GKKF (organ, który zastąpił Polski Związek Piłki Nożnej od 4 lutego 1951 do 9 grudnia 1956) w Warszawie. Miała to być seria rozgrywek o charakterze makroregionalnym (międzywojewódzkim), organizowanych w 4 grupach. Pierwsze spotkania tej klasy planowano przeprowadzić w marcu 1956 roku, podczas inauguracyjnej kolejki sezonu 1956. Jednakże już 10 marca 1955 roku, zaledwie miesiąc po podjęciu tej decyzji, Plenum SPN wstrzymało jej realizację. Powody to prawdopodobnie kwestie finansowe i opór niektórych zrzeszeń (które istniały od 1949 r. do 1956 r. zamiast dawniejszych klubów).
Liga okręgowa
W 1956 roku ustalono, że powstanie Liga okręgowa jako trzeci poziom rozgrywek ligowych, a drużyny kwalifikujące się do niej podzielono na 15 grup. Po sezonie regularnym przeprowadzano rundy eliminacyjne, które były czasami jednofazowe, a innym razem dwufazowe. Taki system był stosowany od sezonu 1957 do końca sezonu 1965/66. W międzyczasie dokonano zmian w liczbie grup regionalnych wraz z ich zasięgiem geograficznym i metodą przeprowadzania eliminacji.
Czytaj też: IV liga śląska.
Zmiana systemu ligowego
Decyzja Plenum PZPN z 1 grudnia 1959 roku wprowadziła istotne zmiany w organizacji rozgrywek ligowych na niższych szczeblach (czyli od trzeciego poziomu ligowego w dół) począwszy od sezonu 1961. Reforma polegała na zmianie sezonu rozgrywek ligowych z dotychczasowego systemu „wiosna-jesień” na model „jesień-wiosna”, bardziej zgodny z praktyką europejską. Ostatni sezon w starym systemie odbył się wiosną 1960 roku, gdzie jedna runda („wiosenna”) zastąpiła cały sezon, a wyniki po połowie meczów uznano za ostateczne. Od sezonu 1961 (formalnie 1960/61) wprowadzono system „jesień-wiosna”, który obowiązuje do dnia dzisiejszego. Pierwsza kolejka tego systemu (historyczna dla całego polskiego futbolu) odbyła się 19 sierpnia 1960 roku.
Faktyczne utworzenie III ligi polskiej
Ponowne utworzenie trzeciego poziomu ligi piłkarskiej w Polsce zainicjowano w połowie lat 60. XX wieku. Zarys planów na istotną modernizację szczebla regionalnego pojawił się po raz pierwszy w 1964 roku. W tym przypadku były one owocne, gdyż w grudniu 1965 roku, Komitet Wykonawczy PZPN zatwierdził plany połączenia poszczególnych grup ligi okręgowej, tworząc cztery grupy makroregionalne – ligi międzywojewódzkie.
26 lutego 1966 roku, te rozwiązania zostały zatwierdzone, co można uznać za symboliczne narodziny III ligi polskiej sensu stricto. Od sierpnia 1966 do końca sezonu 1972/73, na trzecim poziomie ligowym zagrało tylko 64 zespoły (po 16 w każdej z 4 grup). Po zakończeniu fazy zasadniczej (bez barażów), czterech zwycięzców awansowało do II ligi polskiej. Rozgrywki czwartego poziomu ligowego nazywano wówczas Ligą okręgową. Zgodnie z decyzją zjazdu PZPN w kwietniu 1971 roku, rozgrywki III ligi zmieniły nazwę na klasy międzywojewódzkie. Zostały one zniesione po sezonie 1972/73.
Późniejsze losy
W 1973 roku nastąpiła kolejna reorganizacja II ligi polskiej, która miała wpływ również na III ligę. W tym samym roku reaktywowano Klasę wojewódzką, która obejmowała początkowo 20 grup, a od sezonu 1974/75 już 24 grupy. Grano w nich od sezonu 1973/74 do sezonu 1975/76. W 1976 roku kolejne zmiany zaowocowały redukcją liczby drużyn do 112, które grały w 8 grupach od sezonu 1976/77 do sezonu 1979/80. W 1980 roku zdecydowano o połączeniu grup w pary, co skutkowało zmniejszeniem ich liczby o połowę. Jednakże już w lutym 1982 roku, począwszy od sezonu 1982/83, przywrócono model ośmiogrupowy. Rozgrywki w tym formacie trwały do sezonu 1997/98, z jednoroczną przerwą w edycji 1989/90, kiedy to ponownie utworzono 4 silne grupy makroregionalne.
Do sezonu 1999/2000, różne grupy III ligi były zarządzane przez odpowiednie Okręgowe Związki Piłki Nożnej, które działały w imieniu PZPN. Od sezonu 2000/01, zarządzanie tymi grupami przejęły wyznaczone Wojewódzkie Związki Piłki Nożnej.
Reorganizacja z 2008 r.
W kontekście reformy ligowej w Polsce na sezon 2008/09, I liga została przemianowana na Ekstraklasę, a II liga na I ligę. W ramach tej restrukturyzacji, stworzono nową II ligę, która stanowiła trzeci poziom centralnych rozgrywek, nieobecny wcześniej w polskim systemie. Cztery zespoły, które triumfowały w grupach III ligi w piłce nożnej w sezonie 2007/08, uzyskały promocję do nowo utworzonej I ligi (dawniej II liga). Nową II ligę w większości zasiliły drużyny z poprzedniej III ligi. Zespoły, które znalazły się na miejscach od 2. do 4., bezpośrednio awansowały do nowo utworzonej II ligi, podczas gdy zespoły z miejsc od 5. do 8. albo awansowały do II ligi, albo pozostały w nowej III lidze (co w praktyce oznaczało degradację o jeden poziom). Liczba spadających drużyn zależała od ilości klubów, które spadły z poprzedniej II ligi z poszczególnych makroregionów. W praktyce, wszystkie zespoły z III ligi, które uplasowały się na miejscach od 5. do 6. oraz 3 drużyny z 7. miejsca i 2 zespoły z 8. miejsca, awansowały do II ligi. Reszta zespołów spadła do wówczas utworzonej III ligi.
W skład nowej II ligi weszły zatem 3 zespoły spadające z poprzedniej II ligi (przemianowanej na I ligę), 25 zespołów z III ligi oraz 8 zespołów, które awansowały bezpośrednio do nowej II ligi z IV ligi, po barażach.
Od 2008 do 2014 roku, rozgrywki II ligi podzielone były na dwie niezależne grupy, każda licząca 18 zespołów (o ile żaden z klubów nie został wycofany lub wykluczony w trakcie sezonu). W sumie, w tym poziomie rozgrywek uczestniczyło 36 drużyn.
- Grupa zachodnia – kluby z województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, opolskiego, pomorskiego, śląskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.
- Grupa wschodnia – kluby z województw: lubelskiego, łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego.
Zespoły, które uplasowały się na miejscach 1. i 2. w końcowej tabeli swoich grup, awansowały automatycznie do I ligi pod warunkiem, że nie były drużyną rezerw klubu grającego w wyższej klasie rozgrywkowej (Ekstraklasie lub I lidze), otrzymały licencję na grę w I lidze i nie było innych podstaw (w tym prawnych), by uniemożliwić im występy na tym poziomie. W niektórych sezonach drużyna z 3. miejsca również otrzymywała szansę awansu (poprzez baraż).
Zgodnie z wstępnymi założeniami, drużyny z miejsc 17. i 18. miały spadać. Natomiast miejsca od 13. do 16. były ruchomymi miejscami spadkowymi – drużyny z tych miejsc miały spadać do III ligi.
Reorganizacja z 2013 roku
Po serii reorganizacji rozgrywek w Polsce w 2009 roku, liczba drużyn znacznie wzrosła, osiągając 70 zespołów – 16 w ekstraklasie, 18 w I lidze i 36 w II lidze. Niestety, okazało się to być niewłaściwe, ponieważ doszło do wielu przypadków wycofania się drużyn, szczególnie na szczeblu II ligi. W rezultacie, nie zastosowano w pełni zaplanowanych reguł spadku, a z II ligi spadły tylko nieliczne kluby.
- 2008/09 – Kmita Zabierzów, Odra Opole, Kotwica Kołobrzeg i Górnik Wieliczka wycofały się z rozgrywek, zaś Victoria Koronowo i Chemik Police zrezygnowały z miejsc po wycofanych zespołach. Tylko trzy drużyny spadły sportowo z II ligi zamiast planowanych ośmiu.
- 2009/10 – Hetman Zamość zrezygnował z II ligi, a Spartakus Szarowola połączył się z Motorem Lublin. Tylko sześć zespołów spadło z II ligi zamiast planowanych ośmiu.
- 2010/11 – GKP Gorzów Wielkopolski, Odra Wodzisław Śląski, Polonia Słubice, Polonia Nowy Tomyśl, GLKS Nadarzyn, Ruch Wysokie Mazowieckie i Start Otwock wycofały się z rozgrywek, a Olimpia Zambrów i Huragan Morąg zrezygnowały z awansu do II ligi. Tylko jeden zespół spadł sportowo z II ligi i pozostało jedno miejsce wolne.
- 2011/12 – Ruch Radzionków, Sokół Sokółka, KSZO Ostrowiec Świętokrzyski, Czarni Żagań i Start Działdowo wycofały się z rozgrywek. Tylko trzy zespoły spadły z II ligi zamiast planowanych ośmiu.
- 2012/13 – Polonia Warszawa, ŁKS Łódź, Lech Rypin, Tur Turek, Resovia Rzeszów i Unia Tarnów wycofały się z rozgrywek. Tylko dwie zespoły spadły z II ligi zamiast planowanych ośmiu.
Do 2013 roku, 28 drużyn wycofało się, straciło licencję lub zrezygnowało z awansu, co doprowadziło do kolejnej reformy w 2013 roku. Zmniejszono liczbę drużyn w II lidze w piłce nożnej do jednej grupy liczącej 18 zespołów. Oznaczało to, że drużyny z miejsc 3-8 utrzymywały status, a z II do III ligi spadały drużyny z miejsc 9-18. Awans do II ligi zaplanowano dla dwóch zespołów, po dwóch rundach baraży.
Podczas reformy, Kolejarz Stróże, Warta Poznań i Polonia Bytom również zrezygnowały z ubiegania się o licencję. Zamiast nich miejsce zajął Raków Częstochowa. Rozgrywki rozpoczęto z pełnym składem 18 zespołów.
